Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ "ΕΘΝΑΡΧΗΣ" ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

Ο "ΕΘΝΑΡΧΗΣ" ΚΑΙ Ο ΝΑΖΙ ΜΑΞ ΜΕΡΤΕΝ : ΜΙΑ ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΣΧΕΣΗ 

                            ... Μακρής, Καραμανλής, Μέρτεν - τί τους "έδενε";

 

... Το όνομα του χιτλερικού αξιωματικού Μαξ Μέρτεν συνδέθηκε στην Ελλάδα όχι μόνο με την εξολόθρευση των 56.000 και πλέον Εβραίων Ελλήνων υπηκόων της Θεσσαλονίκης αλλά και με την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα στο τέλος της δεκαετίας του '50. Ο Μέρτεν, εναντίον του οποίου είχε σχηματιστεί δικογραφία ως εγκληματία πολέμου από το 1947, είχε συλληφθεί και μεταφερθεί σε φυλακές της Αθήνας, δικάστηκε τον Φεβρουάριο του 1959 και καταδικάστηκε σε «κατά συγχώνευσιν κάθειρξιν» 25 ετών αλλά λίγους μήνες αργότερα μεταφέρθηκε στη Δυτική Γερμανία για να εκτίσει (υποτίθεται) εκεί την ποινή του. Το 1960 αφέθη ελεύθερος. 

Τον Ιανουάριο του 1959 η τότε κυβέρνηση Καραμανλή φέρνει στη Βουλή για ψήφιση νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου» και το δικαιολογεί με το ότι, όπως δήλωσε ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Καλίας, «πρέπει να παραμεριστούν τα εμπόδια διά την ανάπτυξιν των σχέσεών μας με τη Δυτική Γερμανία».

Η αντιπολίτευση, με τους Κ. Μητσοτάκη, Ηλ. Τσιριμώκο και Στ. Ηλιόπουλο, καταγγέλλει την«αμνήστευση των εγκληματιών του ελληνικού λαού» και κατηγορεί την κυβέρνηση ότι έχει υποκύψει σε πιέσεις της δυτικογερμανικής κυβέρνησης, πράγμα το οποίο αρνείται ο τότε υπουργός Εξωτερικών Ευ. Αβέρωφ. Ο Αβέρωφ είχε συνοδεύσει τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή τον Νοέμβριο του 1958 σε επίσκεψη στη Βόννη, όπου είχαν συνομιλίες με τον καγκελάριο Αντενάουερ για «αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των χωρών». Στη διάρκεια της συζήτησης στη Βουλή αποκαλύπτεται ότι η σύζυγος του υπουργού και στενού συνεργάτη του Καραμανλή, Ντάκου Μακρή, η Δοξούλα, το γένος Λεοντίδου, ήταν γραμματέας του Μέρτεν στην Κατοχή και φυσικά, δημιουργείται ζήτημα. 

Πάντως, υπό την πίεση της αντιπολίτευσης και των αντιδράσεων του ελληνικού και του βρετανικού Τύπου (οι «Times» του Λονδίνου είχαν γράψει ότι η Ελλάδα «αμνηστεύει τους σφαγείς της»), η κυβέρνηση δέχεται να εξαιρεθεί από τα μέτρα ο Μέρτεν, για τον οποίο προβλέπεται «να παραμείνη εις την δικαιοδοσίαν των ελληνικών δικαστηρίων».

 Πράγματι ο Μέρτεν οδηγήθηκε στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου στις 11 Φεβρουαρίου 1959 με ένα πλήθος κατηγοριών για παράνομες φυλακίσεις εβραϊκής καταγωγής Ελλήνων της Θεσσαλονίκης, για εγκλεισμό 56.000 σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως, για θάνατο από ασιτία, για καταστροφή εβραϊκού νεκροταφείου, για εκτόπιση 40.000 στη Γερμανία κτλ. 

 Οι μάρτυρες κατηγορίας είναι αποκαλυπτικοί, το ακροατήριο κατά πλειονότητα εβραϊκό, ανάμεσά τους και απεσταλμένοι ξένων εφημερίδων καθώς και άγγλοι νομομαθείς, και τα μέτρα της Αστυνομίας εντός και εκτός του δικαστηρίου αποτρεπτικά για κάθε δημόσια αντιναζιστική εκδήλωση. Ο ίδιος ο Μέρτεν ­ μόλις 45 ετών τότε­, κομψοντυμένος και φιλομειδής, δηλώνει φυσικά αθώος και μόνο για ορισμένα πταίσματα αναλαμβάνει την ευθύνη αλλά και γι' αυτά «εκτελούσε εντολές ανωτέρων του». 

Ευχαριστεί τους τρεις μάρτυρες υπερασπίσεως (οι επί Κατοχής διευθυντές τράπεζας και άλλων οργανισμών της Μακεδονίας) που, σε αναγκαστική συνταξιοδότηση τώρα, ήρθαν να του συμπαρασταθούν. Για όλες τις κατηγορίες καταδικάζεται σε... φυλάκιση 6-20 ετών και «κατά συγχώνευσιν εις κάθειρξιν 25 ετών». 

--- Ο λοχαγός Μαξ Μέρτεν με τον βοηθό υπασπιστή του Μάισνερ έφθασαν στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 1942, έναν χρόνο μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, και δύο μήνες αργότερα ανέλαβε την ευθύνη της εφαρμογής της διαταγής της 7ης Ιουλίου της τοπικής Komandatur για «τα μέτρα κατά των Εβραίων και των περιουσιών αυτών» στην περιοχή της Μακεδονίας. Κατά σύμπτωση την ίδια εποχή υπηρετούσε στα γραφεία της Βέρμαχτ στη Θεσσαλονίκη ο Κουρτ Βάλντχαϊμ, ο μετέπειτα γενικός γραμματέας του ΟΗΕ και αργότερα πρόεδρος της Αυστρίας.
 ----------------------------------------------------------------------------------------

 "Ριζοσπάστης" *** * "

 (...) Ο Μέρτεν συνελήφθη, κατά σύμπτωση, στην Αθήνα το Μάη του 1957. Το Μάρτη του 1958, εκδόθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα και ορίστηκε η δίκη του. Το Νοέμβρη του 1958, ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής και ο υπουργός Εξωτερικών Ε. Αβέρωφ πραγματοποίησαν επίσκεψη στη Δυτ. Γερμανία. Οι Δυτικογερμανοί ηγέτες ενδιαφέρονταν για τη διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου στην Ελλάδα. Ηθελαν, όμως, να σταματήσει και η δίωξη των εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα, ώστε παράγοντες της οικονομικής και πολιτικής ζωής της Δυτ. Γερμανίας, που βαρύνονταν με εγκλήματα ή είχαν εντάλματα για την κατοχική τους δράση, να μπορούν να μπαινοβγαίνουν ανενόχλητα στη χώρα μας. Οπως αποδείχτηκε, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σ' αυτήν την κατάπτυστη συμφωνία, με αντάλλαγμα μερικά εκατομμύρια μάρκα. Στα τέλη του Γενάρη του 1959, ήρθε για συζήτηση στη Βουλή νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου»... Μπροστά στις αντιδράσεις των βουλευτών της ΕΔΑ, η κυβέρνηση εξαίρεσε την περίπτωση Μέρτεν. Ολοι, όμως, γνώριζαν ότι επρόκειτο για παραπλανητικό ελιγμό. Η δίκη του Μέρτεν άρχισε στις 11 Φλεβάρη του 1959 και κράτησε 20 μέρες. Ο Μέρτεν καταδικάστηκε σε ποινές από 6 έως 20 χρόνια για διάφορα αδικήματα, όπως παράνομες φυλακίσεις και εγκλεισμούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης Ελλήνων και Ισραηλιτών, φόνους και θάνατο από ασιτία Ισραηλιτών, «γκέτο» σε βάρος 56.000 Ισραηλιτών, καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου Θεσσαλονίκης, εκτόπιση στα γερμανικά στρατόπεδα 40.000 Εβραίων κλπ. Τελικά, το Νοέμβρη του 1959, με τροποποίηση του προηγούμενου νόμου, ο Μέρτεν αποφυλακίστηκε και απελάθηκε. Στη Γερμανία συνελήφθη, αλλά γρήγορα αφέθηκε ελεύθερος... 

Λίγο αργότερα, το Σεπτέμβρη του 1960, η γερμανική εφημερίδα «Ηχώ του Αμβούργου» και το περιοδικό «Ντερ Σπίγκελ» δημοσίευσαν αφηγήσεις του Μέρτεν, σύμφωνα με τις οποίες ο Κ. Καραμανλής και ο υπουργός Εσωτερικών Δημ. Μακρής ήταν συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων. 

Το γεγονός προκαλεί σάλο στην Ελλάδα, όπου η κυβέρνηση απορρίπτει μετά βδελυγμίας τις «αποκαλύψεις», αρνείται, όμως, να απαντήσει στα ερωτήματα και τις καταγγελίες της ΕΔΑ για τους πραγματικούς λόγους απελευθέρωσης του Μέρτεν. Προκαλώντας έτσι και ένταση στη Βουλή..." 
---------------------------------------------------------------------------------------

"Καθημερινή" *** * "

... Υπό μορφήν αφηγήσεων τού εγκληματίου πολέμου Μαξ Μέρτεν, ο οποίος είχε καταδικασθή εις τήν Ελλάδα εις 25ετή ειρκτήν και εξεδόθη προ ενός περίπου έτους εις τήν Γερμανίαν διά να κριθή από τήν δικαιοσύνην τής πατρίδος του, εδημοσιεύθησαν εις τήν εφημερίδα "Ηχώ του Αμβούργου" και το εβδομαδιαίον περιοδικον "Ντερ Σπήγκελ", εντόνως συκοφαντικά δημοσιεύματα κατά τού πρωθυπουργού κ. Κ. Καραμανλή και τού υπουργού τών Εσωτερικών κ. Δημ. Μακρή και τής συζύγου του. Διά τών δημοσιευμάτων τούτων, εμφανίζονται και τά τρία ως άνω πρόσωπα ως πράκτορες του εδρεύοντος εις τήν Θεσσαλονίκην κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής, γερμανικού στρατηγείου και μάλιστα ως αμειφθέντες διά τάς "υπηρεσίας" των διά τής εκποιήσεως εβραϊκών περιουσιών. 
---------------------------------------------------------------------------------------

Γιάννης Κάτρης ("Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα") *** *

 

 Οι άρχοντες της "δημοκρατικότατης" ΕΡΕ, από δεξιά: Δημήτρης (Τάκος) Μακρής, Κ. Καραμανλής και Παναγιώτης Πιπινέλης, μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών της... χούντας. * "

(...) άνθρωποι όμως σαν τον Μέρτεν τιμωρούν εξ ίσου σκληρά και τους φίλους τους εκείνους, που προς στιγμήν έστω φάνηκαν να τους απαρνούνται. Όταν γύρισε στην πατρίδα του ο Μέρτεν, σύμφωνα με τη συμφωνία Αθηνών και Μπόν, έπρεπε, για να τηρηθούν οι τύποι, να περάσει από ένα γερμανικό δικαστήριο. Και τότε έσκασε ή μπόμπα. Και ήρθε στην επιφάνεια μια από τις αποπνικτικώτερες ηθικές αναθυμιάσεις. Με υπόμνημα που κατέθεσε στο δικαστήριο ο Μάξ Μέρτεν, εξιστορώντας τη δραστηριότητά του στην Ελλάδα κατά την κατοχή, ανέφερε έναν αριθμό συνεργατών του.

 Ανάμεσα σ' αυτούς: 

 α) ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ,

β) ο υπουργός Εσωτερικών Δημήτριος Μακρής, 

γ) ο υφυπουργός Εθνικής Αμύνης Γεώργιος Θέμελης, 

δ) η σύζυγος του Δ. Μακρή, Δοξούλα Λεοντίδου (οικογενειακό όνομα). 

Η καταγγελία του Μέρτεν, πλαισιωμένη από σχετικά άρθρα του «Σπηγκελ» (28 Σεπτ. 1960) και της «Ηχώ του Αμβούργου», είχε στην ερεθισμένη ελληνική κοινή γνώμη εκρηκτικούς αντίκτυπους. Ο ευρωπαϊκός τύπος (εν μέρει και ο αμερικανικός) ασχολήθηκαν επί εβδομάδες με τη νέα τροπή πού πήρε η υπόθεση Μέρτεν. Και βέβαια οι υπεύθυνοι για τα ελληνικά θέματα κύκλοι του Σταίητ Ντιπάρτμεντ δεν έλαμπαν από ευδαιμονία. . . 

Η ηγεσία της ελληνικής δεξιάς, το χαϊδεμένο παιδί της αμερικανικής πολιτικής και του ΝΑΤΟ, να γίνεται ο στόχος της λάσπης πού εκτόξευε ένας εγκληματίας πολέμου;

 Ένας υπάλληλος της αμερικανικής πρεσβείας πού ρωτήθηκε αρνήθηκε να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο. Είπε όμως χαρακτηριστικά ότι ή αλληλογραφία με την Ουάσιγκτον για την υπόθεση Μέρτεν ήταν μάλλον ογκώδης. Η καταγγελία για το πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραμανλή μένει αναπόδεικτη. Για όλους όμως τους άλλους υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ενοχής.

 Ό Δημήτριος Μακρής, ο πανίσχυρος και δυναμικός υπουργός των Εσωτερικών ζούσε στη Θεσσαλονίκη κατά την Κατοχή και ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου. Σύμφωνα με αξιόπιστες μαρτυρίες o Μακρής υπεράσπιζε στα γερμανικά στρατοδικεία κατηγορούμενους Έλληνες πολίτες. ική. Είναι πασίγνωστο ότι μόνον εκείνοι πού είχαν συναλλακτικούς δεσμούς με τον κατακτητή μπορούσαν ν' αποτολμήσουν εμφάνιση συνηγόρου στα θηριώδη γερμανικά στρατοδικεία. 

Για τη σύζυγό του Δοξούλα προσκομίστηκαν στοιχεία ότι επί κατοχής υπηρετούσε στη γερμανική διοίκηση ως γραμματεύς του Μάξ Μέρτεν. Σε κάποια μάλιστα επέτειο πρόσφερε στον προϊστάμενο της ως δώρο ένα λεύκωμα με αναμνηστικές φωτογραφίες. 

Τέλος, για τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Θεμελή έγινε γνωστό (το παραδέχθηκε και ο ίδιος) ότι στην Κατοχή είχε διορισθεί από τη γερμανική διοίκηση Νομάρχης. Δεν χωρεί καμία αμφιβολία ότι στις διοικητικές αυτές θέσεις οι Χιτλερικοί δεν τοποθετούσαν παρά μόνο στενούς και δοκιμασμένους συνεργάτες τους. 

Η κόντρα με το Παλάτι οδήγησε τον Κ.Καραμανλή στη παραίτησηΤΟ οπλοστάσιο του Μέρτεν, ως εδώ, δεν φαίνεται απρόσβλητο. Αλλα ή συνέχεια πού πήρε ή υπόθεση επιβάρυνε καταθλιπτικά τη θέση των κατηγορηθέντων. Ή ελληνική κυβέρνηση έσπευσε να διαψεύσει την καταγγελία του Μέρτεν. Αλλα ή διάψευση δεν περιείχε ούτε ένα τεκμήριο πού ν' αναιρεί την ουσία της κατηγορίας. 

Για λόγους συμπαραστάσεως, κατόπιν διπλωματικών συνεννοήσεων, στις όποιες αναμίχθηκε και ή Ουάσιγκτον, δημοσιεύτηκε και μια ανακοίνωση της γερμανικής κυβερνήσεως (28 Σεπτ. 1960). Αλλά το ηθικό και πολιτικό πρόβλημα πού έφερε στην επιφάνεια ο Μέρτενπαρέμεινε ανοικτό. Ένας μόνο δρόμος, ίσιος, τίμιος και καθαρός, υπήρχε για να ξεκαθαρίσει ή βρώμικη υπόθεση: 

 " Η παραίτηση των Καραμανλή, Μακρή, Θέμελη από την κυβέρνηση και η προσφυγή αυτών, ως ιδιωτών, στη γερμανική Δικαιοσύνη ". 

Αν ο Μέρτεν δεν απεδείκνυε την ακρίβεια των καταγγελιών του οι συκοφαντημένοι ηγέτες της Δεξιάς θα είχαν αποπλύνει το στίγμα της κατηγορίας και θα επέστρεφαν θριαμβευτές. . . Δεν ακολούθησαν όμως αυτόν τον δρόμο, παρά το γεγονός ότι τους τον υπέδειξε ή αντιπολίτευση. Αντί να παραιτηθούν και να προσφύγουν στα γερμανικά δικαστήρια οι Μακρής και Θέμελης κατέθεσαν μηνύσεις εναντίον του Μέρτεν στα ελληνικά δικαστήρια. . . (Ό Καραμανλής δεν έκανε ούτε αυτό. Δικαιολογούμενος εξήγησε ότι η δικαστική κρίση για τους Μακρή και Θέμελη θα έκρινε αυτόματα και τη δική του περίπτωση). 

Ή οδός πού επέλεξαν οι κατηγορηθέντες θα άφηνε, όπως και άφησε, αξεκαθάριστο το ηθικό τους πρόβλημα. Ο λόγος ήταν ότι δεν υπήρχε τρόπος εξαναγκασμού του Μέρτεν να προσέλθει στα ελληνικά δικαστήρια. Δεν είχε παραφρονήσει ο Μέρτεν να ξανάρθει στην Ελλάδα ως κατηγορούμενος και ν' αντιμετωπίσει δύο πανίσχυρους υπουργούς (και από τα παρασκήνια τον ίδιο τον Πρωθυπουργό). Και φυσικά δεν ήρθε. Και το θέμα δεν ξεκαθαρίσθηκε. Το στίγμα έμεινε. 

Οι κατηγορηθέντες δεν τόλμησαν ν' αντιμετωπίσουν τον Μέρτεν (στα γερμανικά δικαστήρια), κατεχόμενοι από κάποιο πλέγμα και φοβούμενοι (ή μάλλον γνωρίζοντες) ότι οι εφεδρείες του Μέρτεν θα τους συνέτριβαν. Έγράφη, άλλωστε, στον γερμανικό Τύπο, χωρίς να διαψευσθεί, ότι o Μέρτεν διέθετε φωτογραφικό υλικό, ικανό να τινάξει στον αέρα όχι μόνο τα κατονομασθέντα πρόσωπα, αλλά ευρύτερο κύκλο προσωπικοτήτων της Δεξιάς. Με αυτά τα δεδομένα ή κρίση της ιστορίας είναι εξουθενωτική για τρία τουλάχιστον πρόσωπα της υποθέσεως Μέρτεν (ζεύγοςΜακρή και Θέμελη), όταν μάλιστα υπομνησθεί ότι η πολιτεία είχε εμπιστευτεί στο μεν Μακρή την εσωτερική ασφάλεια, στον δεΘέμελη τη διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Ως προς τον Καραμανλή ή περίπτωση του είναι διαφορετική. 

Προσωπικά ο τότε πρωθυπουργός φαίνεται από τα γεγονότα αμέτοχος των κατηγοριών. Γιατί όμως ακολούθησε τακτική πού άφησε τη σκιά της υποψίας να πλανάται; 

 Ή μόνη εξήγηση πηγάζει από το γεγονός ότι o Καραμανλής δεν ήταν μόνο πρωθυπουργός. Ήταν και αρχηγός της Δεξιάς και επί πλέον εκλεκτός της βασιλικής και αμερικανικής εύνοιας. Ποιο το κέρδος αν εξασφάλιζε τη δικαστική πιστοποίηση της προσωπικής του αθωότητας και άφηνε κηλιδωμένη, με δικαστική απόφαση, την πολιτική παράταξη, της οποίας ήταν ο αναγνωρισμένος αρχηγός;

 Ακόμη και αν δεχτούμε ότι ο κάπως παρορμητικός χαρακτήρας του τον έσπρωχνε στο σωστό δρόμο, οι πολλαπλές εξαρτήσεις του από την ξένη κηδεμονία και από το Παλάτι όρθωναν μπροστά του ανυπέρβλητο φράγμα. Ό Καραμανλής ακολούθησε τακτική συγκαλύψεως. Για να σωθεί ή υπόληψη της Δεξιάς (και των προστατών της) έπρεπε τα πειστήρια του εγκλήματος να εξαφανισθούν. Και το επέτυχε με την αποφασιστική συνδρομή της γερμανικής κυβερνήσεως. 

Έπειτα από χρόνια ο Θωμάς Υψηλάντης, που ήταν την εποχή του σκανδάλου Μέρτεν πρεσβευτής στην Μπόν, απεκάλυψε μερικές δραματικές πτυχές από την ελληνογερμανική διακυβερνητική επιχείρηση για την απόσπαση των πολύτιμων πειστηρίων από τα χέρια του Μάξ Μέρτεν. Τελικά, όλα «πήγαν καλά». Ο Μέρτεν περί τα μέσα Νοεμβρίου 1960 παρέδωσε το φωτογραφικό οπλοστάσιο του. Στην Αθήνα, όταν ελήφθη το σχετικό τηλεγράφημα, πολλές καρδιές ξανάρχισαν να χτυπούν με τον κανονικό τους ρυθμό. . . Το βαρύ απειλητικό σύννεφο Μέρτεν είχε διαλυθεί. Η ειδυλλιακή ζωή του κατεστημένου θα συνεχιζόταν αδιατάρακτη ..."