ΟΙ ΑΝΩΝΥΜΟΙ ΓΡΑΦΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Σέρλοκ Χολμς συναντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο

Πότε δημοσιεύτηκε το πρώτο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα; Μέχρι πρότινος νομίζαμε πως οι πρωτεργάτες του είδους ήταν ο Παύλος Νιρβάνας με το «Έγκλημα στο Ψυχικό» (1928), η Ελένη Βλάχου με «Το μυστικό της ζωής του Πέτρου Βερίνη» (1938) και, φυσικά, ο Γιάννης Μαρής με το «Έγκλημα στο Κολωνάκι» (1953). Η ερευνητική σκαπάνη του Φίλιππου Φιλίππου, αστυνομικού μυθιστοριογράφου και κριτικού αστυνομικής λογοτεχνίας, φέρνει τώρα στο φως ένα απροσδόκητο εύρημα.

Τέλη Δεκεμβρίου του 1913 θα αρχίσει να βλέπει το φως της δημοσιότητας στο εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης «Ελλάς» ένα εκτενές αστυνομικό αφήγημα, που θα ολοκληρωθεί τον Μάρτιο του 1914 υπό τον τίτλο «Ο Σέρλοκ Χολμς σώζων τον κ. Βενιζέλον». Το κείμενο θα εμφανιστεί ως μετάφραση ομότιτλου μυθιστορήματος του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, του βρετανού εμπνευστή του διάσημου λογοτεχνικού χαρακτήρα του Σέρλοκ Χολμς.

Αποτελούσε πάγια συνήθεια των εντύπων ευρείας κυκλοφορίας των αρχών του 20ου αιώνα (συνήθεια που συνεχίστηκε μέχρι και τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960) να δημοσιεύουν μεταφράσεις γνωστών ξένων συγγραφέων από βιβλία τα οποία οι ίδιοι δεν είχαν γράψει ποτέ.

Οι μεταφράσεις ήταν μυθιστορήματα γραμμένα από ελληνικό χέρι, που εξασφάλιζαν έτσι το κύρος του ξένου ονόματος χωρίς να πληρωθεί ούτε δραχμή για πνευματικά δικαιώματα. Αυτή είναι και η περίπτωση του επιφυλλιδογραφικού μυθιστορήματος του περιοδικού «Ελλάς», το οποίο έγραψε κατά πάσα πιθανότητα ο διευθυντής του Σπύρος Ποταμιάνος.

Τι ακριβώς συμβαίνει, ωστόσο, στις σελίδες του ανύπαρκτου βιβλίου του Κόναν Ντόιλ, που κυκλοφορεί εκατό χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση, από τις εκδόσεις Άγρα με εισαγωγή του Ανδρέα Αποστολίδη; Όπως προκύπτει και από τον τίτλο, το θέμα είναι η συνάντηση Ελευθερίου Βενιζέλου και Σέρλοκ Χολμς υπό συνθήκες οι οποίες θα βάλουν σε εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο τη ζωή του Έλληνα πρωθυπουργού. 

Τέλη Δεκεμβρίου του 1913 θα αρχίσει να βλέπει το φως της δημοσιότητας στο εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης «Ελλάς» ένα εκτενές αστυνομικό αφήγημα, που θα ολοκληρωθεί τον Μάρτιο του 1914 υπό τον τίτλο «Ο Σέρλοκ Χολμς σώζων τον κ. Βενιζέλον». Το κείμενο θα εμφανιστεί ως μετάφραση ομότιτλου μυθιστορήματος του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, του βρετανού εμπνευστή του διάσημου λογοτεχνικού χαρακτήρα του Σέρλοκ Χολμς.

Αποτελούσε πάγια συνήθεια των εντύπων ευρείας κυκλοφορίας των αρχών του 20ου αιώνα (συνήθεια που συνεχίστηκε μέχρι και τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960) να δημοσιεύουν μεταφράσεις γνωστών ξένων συγγραφέων από βιβλία τα οποία οι ίδιοι δεν είχαν γράψει ποτέ.

Οι μεταφράσεις ήταν μυθιστορήματα γραμμένα από ελληνικό χέρι, που εξασφάλιζαν έτσι το κύρος του ξένου ονόματος χωρίς να πληρωθεί ούτε δραχμή για πνευματικά δικαιώματα. Αυτή είναι και η περίπτωση του επιφυλλιδογραφικού μυθιστορήματος του περιοδικού «Ελλάς», το οποίο έγραψε κατά πάσα πιθανότητα ο διευθυντής του Σπύρος Ποταμιάνος.

Τι ακριβώς συμβαίνει, ωστόσο, στις σελίδες του ανύπαρκτου βιβλίου του Κόναν Ντόιλ, που κυκλοφορεί εκατό χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση, από τις εκδόσεις Άγρα με εισαγωγή του Ανδρέα Αποστολίδη; Όπως προκύπτει και από τον τίτλο, το θέμα είναι η συνάντηση Ελευθερίου Βενιζέλου και Σέρλοκ Χολμς υπό συνθήκες οι οποίες θα βάλουν σε εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο τη ζωή του Έλληνα πρωθυπουργού.

Λίγο πριν από τη δολοφονία του αρχιδούκα Φερδινάνδου της Αυστρίας στο Σεράγεβο από μέλη της φιλοσερβικής οργάνωσης «Μαύρη Χειρ», που θα γίνει η αφορμή για το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (τον προσεχή Αύγουστο συμπληρώνεται εκατονταετία από το ξεκίνημα των εχθροπραξιών), ο Βενιζέλος θα βρεθεί στο Λονδίνο για μια συνδιάσκεψη η οποία θα ακολουθήσει τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων. Εκεί μια βουλγαρική συνωμοτική οργάνωση ετοιμάζεται να τον δολοφονήσει, αλλά έχει την ατυχία να πέσει πάνω στον Σέρλοκ Χολμς, που θα ανακαλύψει τυχαία ένα νήμα της υπόθεσης.

Ας θυμηθούμε ότι το 1920 θα οργανωθεί στο Παρίσι μια πραγματική απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου, την οποία θα ακολουθήσει ακόμα μία στην Αθήνα το 1933 (η πρώτη απόπειρα εναντίον του θα εκδηλωθεί το 1897 στην Κρήτη). Ο ανώνυμος συγγραφέας της αστυνομικής μας ιστορίας θα μείνει πιστός στα πολιτικά και τα πολεμικά γεγονότα της περιόδου, απεικονίζοντας με ζωηρά χρώματα την ταραγμένη Ευρώπη της εποχής. Ο άγνωστος συγγραφέας, όμως, θα μείνει πιστός πρωτίστως στο πνεύμα του Κόναν Ντόιλ. Ο Σέρλοκ Χολμς ο οποίος θα σώσει τον Βενιζέλο από τα νύχια των επίδοξων δολοφόνων του μοιάζει με γνήσιο αντίγραφο του πρωτότυπου. Δαιμόνιος ψυχολόγος, παρατηρητής ικανός να συνδυάσει τα πιο διαφορετικά δεδομένα και πρόσωπο έτοιμο να μπει με όλες του τις δυνάμεις στη μάχη με τους εγκληματίες, δεν κρύβει από την άλλη πλευρά και τα ελαττώματά του: επηρμένος και αλαζονικός, ένα τέρας εγωισμού και αυτοπεποίθησης, που μετά βίας συγκρατεί την περιφρόνησή του για τον αχώριστο πλην δίχως καμία φαντασία σύντροφό του Τζον Ουότσον.

Το κείμενο του έλληνα μυθιστοριογράφου έχει και άλλα ατού: περίτεχνη και σφιχτοδεμένη πλοκή, συνεχείς ανατροπές των καταστάσεων, που δεν καταλήγουν ποτέ στο δράμα χάρη στο έμφυτο χιούμορ του, ατμοσφαιρικούς εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, όπως και μια γοητευτική γυναίκα από την Ανατολή, η οποία θα συγκινήσει τόσο τον άπραγο και συγκαταβατικό Γουότσον όσο και τον ανέγγιχτο Σέρλοκ Χολμς.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ